Definities
Op internet zijn veel lijstjes met kenmerken van hoogbegaafdheid te vinden. Het merendeel is gericht op kinderen en in sommige gevallen is er een aanvullend lijstje voor volwassenen. Ook zijn er veel definities van hoogbegaafdheid en worden er veel termen door elkaar heen gebruikt, zoals : hoogbegaafd, hoogintelligent of XI (extra-intelligent).
Een zeer veel gebruikte definitie van hoogbegaafdheid in Nederland is die van Mönks/Renzulli en hun triadisch model. Ook aan dit model kun je zien dat het gericht is op kinderen (Heller, K.A., Mönks, F.J., Sternberg, R.J., Subotnik, R.F., 2000).
Maar hoogbegaafd is iets dat niet ophoudt in je jeugd of enkel je onderwijscarrière betreft. Hoogbegaafd ben je je leven lang. Ik ben zelf erg gecharmeerd van de definitie, eigenlijk: kenschets, welke is voortgekomen uit een wetenschappelijk onderzoek (Delphi-studie) uit 2007 door twintig ervaringsdeskundigen o.l.v. Maud Kooijman-Van Thiel:
Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard.
Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.
Deze kenschets gaat gepaard met een existentieel model van hoogbegaafdheid:
Een uitgebreide beschrijving van dit Delphi-model Hoogbegaafdheid en hoe het tot stand is gekomen staat beschreven in het boek Hoogbegaafd. Dat zie je zó.
De meest voorkomende definities kennen de overeenkomst dat een hoogbegaafde in ieder geval hoogintelligent is. Hoogintelligent ben je wanneer je op een erkende intelligentietest scoort bij de hoogste 2%. Dit is ongeveer equivalent aan een iq-score van minimaal 130 (dit hangt af van welke test gebruikt is en welke standaarddeviatie deze test kent).
Maar hoogbegaafdheid houdt veel meer in dan enkel een hoge intelligentie!
Ben ik hoogbegaafd?
Veel mensen worstelen met deze vraag: ben ik hoogbegaafd? Gezien het verschil in mening onder wetenschappers wat hoogbegaafdheid nu eigenlijk is, is het maar de vraag of je het eenduidig wetenschappelijk kunt vaststellen. De uitslag van een IQ-test geeft veel hoogbegaafden een gevoel van zekerheid of geruststelling wanneer deze positief uitvalt.
Maar er zijn vele situaties denkbaar waardoor iemand tijdens het afnemen van de IQ-test niet optimaal presteert. De ‘negatieve’ uitslag hoeft in het geheel niet te betekenen dat je niet hoogbegaafd bent. Ik ben daarom van mening dat een IQ-test je hoogbegaafdheid wel kan bevestigen, echter niet kan ontkrachten.
Er circuleren op internet vele lijstjes met kenmerken van hoogbegaafdheid. Ook ik bied een kenmerkenlijst aan. Hoogbegaafden herkennen zich vaak in deze lijstjes, maar de logica werkt niet per se de andere kant op: als je je herkent in deze lijstjes betekent dit nog niet dat je hoogbegaafd bent. De punten die genoemd worden zijn ook niet allemaal zo zeer kenmerken van hoogbegaafdheid. Een groot aantal van deze punten zijn ervaringen, valkuilen of gedragingen die we bij hoogbegaafden tegenkomen. Veel hiervan zijn gebaseerd op het feit dat hoogbegaafden behoren tot een minderheid. Deze lijst dient dus als herkenning, niet als ‘diagnostisch’ instrument.
Hoe dan met deze vraag om te gaan?
Mijn wedervraag is altijd: waarom is het zo belangrijk voor je dit met zekerheid vast te stellen? Veel voorkomende antwoorden zijn dan: “ik durf het anders niet te geloven” of “ik wil het zeker weten voordat ik het aan anderen durf te vertellen”. Deze antwoorden kunnen te maken hebben met een tijdelijk twijfelen aan je identiteit. Ook kunnen ze te maken hebben met het negatieve beeld dat over hoogbegaafden heerst. Beide onderwerpen passeren regelmatig de revue in de gesprekken die ik met mijn cliënten heb.
Een voor iedereen passend advies kan ik hier nu niet geven. Iedere situatie en ieder mens is anders. Wel wil ik dit meegeven: Een hoogbegaafde is naar mijn mening niet een beter mens. Het is ook niet een allesomvattende identiteitsbeschrijving. Als mens ben je meer dan alleen je (cognitieve) capaciteiten!
Problemen op het werk
Binnen mijn coachpraktijk richt ik me voornamelijk op het helpen van hoogbegaafde volwassenen met problemen op het werk.
De meest voorkomende kwesties die veel hoogbegaafde volwassenen in hun werk tegenkomen zijn:
- Problemen hebben met autoriteit
- Het hanteren van een (te) hoge meetlat
- Slecht kunnen omgaan met kritiek
- Moeite hebben met het verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen
- Snel verveeld zijn; interesse verliezen bij alledaagse of routinematige zaken, mogelijk zelfs leidend tot een bore-out
- Onbegrip en ongeduld tonen wanneer anderen niet zo snel schakelen tussen conceptueel en detailniveau als jij
- Arrogant bevonden worden
- Slecht toegankelijk voor collega’s bevonden worden
Als vanzelfsprekend beperken deze problemen zich niet tot het werk en ligt de kern vaak bij het zelfbeeld, het zelfinzicht, controle over emoties en de uitdagingen in sociale vaardigheden. De theorieën over emotionele vaardigheden of emotionele intelligentie (Salovey en Mayer, Goleman) hanteer ik ook vaak als kapstok om mijn cliënten verder te helpen in hun ontdekkingsreis hoe met hun hoogbegaafdheid om te gaan en als positieve eigenschap in te zetten.
ECHA Specialist in gifted education
Op 14 oktober 2016 ontving ik mijn diploma ECHA Specialist in Gifted Education. Ik volgde deze opleiding op de Radboud Universiteit in Nijmegen vanaf september 2014. Ik ben ook bestuurslid van de Vereniging ECHA Nederland.
De ECHA-opleiding gaat over onderwijs en ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen zodat zij de kansen krijgen hun talenten optimaal te ontwikkelen, passend bij en in het verlengde van hun aanleg.
Voor veel hoogbegaafde volwassenen heeft het onderwijssysteem niet tot deze optimale ontwikkeling geleid. Ze hebben vaak het gevoel dat ze “er niet uit halen wat erin zit”. Faalangst, onderpresteren, fixed mindset, laag zelfbeeld, niet-constructieve coping mechanismen zijn factoren die hier vaak een rol in spelen. Tijdens de ECHA-opleiding merkte ik dat de principes, de bouwstenen voor “Passend Onderwijs” voor hoogbegaafde kinderen identiek zijn aan wat hoogbegaafde volwassenen nodig hebben om hun talenten – alsnog – te ontwikkelen tot een niveau waarover ze wel tevreden zijn en voldoening ervaren.
Ook gebruik ik deze onderwijskundige kennis om hoogbegaafde HBO- en WO-studenten te begeleiden in het ontwikkelen van hun studievaardigheden en het aanpakken van hun eventuele faalangst.
Neem vrijblijvend contact met me op voor meer informatie of voor het maken van een afspraak.